Behoefte aan aparte rechtsvorm social enterprises

Uit een steekproef onder social enterprises blijkt dat 65% vindt dat er een aparte rechtsvorm moet komen voor deze ondernemingen. Een variatie op een BV waarbij de maatschappelijke impact nadrukkelijk verhelderd en verankerd wordt, lijkt de meest ideale optie. Dat is een van de opvallendste uitkomsten van het afstudeeronderzoek van Stijn van Zon (Erasmus School of Law) die een scriptie schreef over rechtsvormen voor social enterprises.

Van Zon -die een 9 kreeg voor zijn scriptie- wijst erop dat hoewel hij een aparte rechtsvorm niet strikt noodzakelijk acht, een aparte juridische entiteit wel degelijk toegevoegde waarde biedt omdat het social enterprises een herkenbaar label geeft dat zorgt voor erkenning en herkenning. Bovendien zou het volgens Van Zon meer mogelijkheden bieden voor de toegang tot de kapitaal en draagt een aparte rechtsvorm bij aan het verhelderen en verankeren van de balans tussen financiële en sociale impact.

Aanmoediging 
Van Zon: “Het brengt ook een groot stuk legitimiteit voor de sector met zich mee. Het zou een signaal zijn vanuit de wetgever dat social enterprise in Nederland als belangrijk wordt gezien en aangemoedigd dient te worden, net zoals dat in de ons omringende landen gebeurd”.

Social Enterprise NL, legt op dit moment de laatste hand aan een verkennend onderzoek dat ism Economische Zaken wordt uitgevoerd naar wat de beste stimuleringsmaatregelen zijn om de social enterprise sector in Nederland aan te jagen en versterken. Een van de maatregelen die ook wordt meegenomen in de verkenning is het introduceren van een aparte rechtsvorm. In andere Europese landen als Groot-Brittannië, Frankrijk en België bestaan inmiddels speciale rechtsvormen, labels of kerumerken voor sociale ondernemingen.

Voorwaarden en wensen
In de steekproef van Van Zon deden 26 social enterprises mee. Hieronder een overzicht van een aantal belangrijke wensen en voorwaarden die sociaal ondernemers noemen voor een aparte rechtsvorm:

• Uitgangspunt bij de modaliteit voor de rechtsvorm voor een social enterprise moet een for-profit rechtsvorm zijn (NV of BV)

• Ondernemingen zouden vooraf getoetst moeten worden op hun sociale doelstelling (wellicht door een onafhankelijke instantie)

• Er is niet perse behoefte aan doorlopend toezicht van een onafhankelijke instantie

• De rechtsvorm moet de mogelijkheid bieden tot uitkering van de gemaakte winst, aangevulde met specifieke regels voor winstuitkering om sociale impact te waarborgen

• Er moet flexibiliteit zijn ( keuze bij de social enterprise laten) omtrent wettelijke verankering dat winst niet het primaire doel van de onderneming is

• Fiscale regelingen voor de nieuwe rechtsvorm zijn belangrijk

In zijn afstudeeronderzoek haalt van Zon bevindingen aan uit de Social Enterprise Monitor 2013 van Social Enterprise NL ism McKinsy. Daaruit blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse social enterprises op dit moment is georganiseerd als BV. Een andere vaak gebruikte vorm is die van een combinatie van een BV met een stichting.

BV niet optimaal
Toch blijkt de BV vorm niet altijd optimaal te werken voor social enterprises. Zo mist de BV de voordelen van de maatschappelijke uitstraling. In de praktijk blijkt dat het voor BV’s moeilijk is om non-profit gelden als giften, subsidies en donaties aan te trekken. Bovendien kunnen social enterprises die die hebben gekozen voor een BV, hun maatschappelijke missie minder goed op een geloofwaardige manier kenbaar maken. En hoewel het maatschappelijke doel wel statutair verankert kan worden bij de keuze voor een BV, is het kwetsbaar voor aanpassingen door (nieuwe) aandeelhouders die op termijn winst kunnen verkiezen boven de sociale impact van het bedrijf.

Een stichting lijkt op bepaalde punten als rechtsvorm beter geschikt omdat deze commerciële activiteiten mag ontplooien en winst maken mogelijk is zolang dit voor het belangrijkste deel bedoeld is voor het maatschappelijke doel. Maar voor social enterprises die een stichting zijn, is geen mogelijkheid tot uitgifte van aandelen en uitkeren van rendement waardoor de rechtsvorm tekortschiet in het aantrekken van kapitaal.

Stimuleringsagenda Social Enterprise NL
Dit onderzoek bevestigt wat Social Enterprise NL ook signaleert bij aangesloten sociale ondernemingen, namelijk dat social enterprises worstelen met juridische ( en ook met fiscale)kwesties die bijdragen aan een optimale bedrijfsvoering. Op basis van het verkenningsonderzoek met EZ presenteert Social Enterprise NL half oktober een stimuleringsagenda die richting moet geven aan een brede discussie met de (landelijke)overheid over nuttige beleidsinstrumenten om de social enterprise sector in Nederland naar een hoger plan te tillen.
Van Zon studeert Finance & Investment en Financial Law aan de Erasmus Universiteit. Hij hoopt dit jaar af te studeren.