Kabinet wil verder met een toekomstbestendiger inkoop- en aanbestedingsbeleid 

De Rijksoverheid zet een belangrijke stap richting een duurzamer en socialer inkoopbeleid. In een Kamerbrief over de standpunten en plannen voor een toekomstbestendig inkoop- en aanbestedingsbeleid, heeft het Kabinet expliciet aandacht voor de rol van sociale ondernemingen. We reflecteren op de Kabinetsreactie.  

Social Enterprise NL is al jaren in gesprek met de overheid om de publieke inkoop meer te benutten als beleidsinstrument voor het realiseren van sociale- en duurzame doelen, en dat zullen we blijven doen. Inkoop met impact is vaak de snelste- en goedkoopste manier om deze doelen dichterbij te brengen, en het stimuleert het bedrijfsleven om deze doelen op te nemen in hun bedrijfsmodellen. Sociale ondernemingen zijn al op deze leest geschoeid, zij doen dat vanuit hun primair maatschappelijke missie.  

De ChristenUnie, met steun van Volt, GroenLinks/PvdA en SP, publiceerde eind 2023 een 10 puntenplan met concrete voorstellen voor een grote stap naar een dergelijk inkoopbeleid. Dit plan besteedt ruim aandacht aan sociale ondernemingen en benadrukt het belang van hun rol bij publieke aanbestedingen.  

Het nieuwe Kabinet heeft nu een reactie gegeven die we voorzichtig als positief beschouwen, al ontbreekt het aan een plan wat echt versnelling zou geven. Het Kabinet erkent de kracht van publieke inkoop als beleidsinstrument en wil verder met de invoering van Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI). Dat is goed nieuws voor sociale ondernemingen die daardoor meer op het vizier van aanbestedende diensten zullen komen.  

Positieve aandacht voor sociale ondernemingen 

In haar reactie schrijft het Kabinet dat zij het belangrijk vindt dat sociale ondernemingen en klein mkb een goede kans maken bij overheidsopdrachten. Het Rijk zal verkennen hoe de betrokkenheid van sociale ondernemingen en klein mkb bij overheidsopdrachten kan worden vergroot, mede via het uitzetten van een onderzoek naar de belemmeringen die sociale ondernemingen en klein mkb ervaren.  

Uit bijlage 1 bij de Kamerbrief (p. 6):  

“Bij sociale ondernemingen, een zeer gevarieerde groep ondernemingen, staat het creëren van zoveel mogelijke maatschappelijke waarde voorop. Wij vinden het belangrijk dat sociale ondernemingen een goede kans maken bij overheidsopdrachten. Een voorkeursbehandeling voor sociale ondernemingen in aanbestedingsprocedures lijkt niet nodig noch wenselijk. Sociale ondernemingen geven zelf aan graag de concurrentie aan te gaan met andere ondernemingen, maar willen wel dat hun ‘toegevoegde waarde’ wordt meegewogen.”  

Meer regie op MVOI maar weinig slagkracht 

Het huidige MVOI beleid is eigenlijk geen beleid. Het is een zachte stimulering op basis van typisch Hollandse vrijheid-blijheid. Slechts één op de vijf gemeentes heeft het MVOI manifest ondertekend, en de helft van die gemeentes heeft nog geen actieplan. Het beeld bij de provincies is niet anders. Grote nationale inkopers zoals Rijkswaterstaat de Rijksgebouwendienst en de ministeries zijn nog minder ontwikkeld. Daardoor gaat de ontwikkeling van goede voorbeelden en kennis – die belangrijk zijn om te voorkomen dat niet overal het wiel uitgevonden hoeft te worden – tergend langzaam.   

Het Kabinet onderkent de noodzaak van meer regie. Tegelijkertijd wil men niet ‘meer verplichtend’ zijn. In de Kamerbrief wordt genoemd dat belangrijk is om ruimte te laten voor de afweging van diverse belangen en om de uitvoeringslasten voor de aanbestedende diensten te beperken. Daarom is het Kabinet terughoudend in het opleggen van aanvullende verplichtingen (aan de aanbestedende diensten). Dat staat op gespannen voet met de behoefte aan minder regels voor bedrijven. Een bedrijf dat aan verschillende overheden levert, krijgt te maken met regels die overal ander worden toegepast. Het effect van minder verplichtingen voor de overheden betekent in veel gevallen juist meer regels voor bedrijven. Dat signaal horen we al jaren van sociale ondernemingen die te maken hebben met een grote verscheidenheid in het toepassen van social return-beleid door gemeenten.  

Van woorden naar beleid 

We zijn positief over de koers van het Kabinet om publieke inkoop meer in te zetten als middel voor duurzame en sociale verandering. Het expliciet benoemen van sociale ondernemingen in dit beleid is een belangrijke erkenning. Nu is het zaak om deze ambities te vertalen naar concrete acties. Wij blijven ons inzetten om samen met de overheid te bouwen aan een inkoopbeleid voor een economie die circulair, inclusief en armoedevrij is.  

Download hier de Kamerbrief 

Download hier de Standpunten en plannen van het kabinet voor een toekomstbestendiger inkoop- en aanbestedingsbeleid (bijlage 1) 

Downlier hier het 10-puntenplan van ChristenUnie