Meer invloed dan je denkt: de verborgen kracht van sociale ondernemingen in beleid 

Dit artikel is geschreven door Leila Chrifi Alaoui op basis van haar Bachelor Thesis “How Do Social Enterprises Navigate Corporate Political Activities in the Netherlands?” die zij als onderdeel van haar stage bij Social Enterprise NL heeft geschreven. 

Wat als de volgende grote oplossing voor een maatschappelijk probleem niet op een overheidskantoor ligt te wachten, maar in een missie gedreven onderneming om de hoek? 

In heel Nederland pakken sociale ondernemingen uiteenlopende uitdagingen aan – van arbeidsparticipatie tot duurzaamheid – en combineren ze de kracht van ondernemerschap met de doelgerichtheid van de publieke dienstverlening. Maar als het aankomt op het beïnvloeden van beleid dat hun werk raakt, blijven veel van deze veranderaars buitenspel staan. 

Hoe komt dat? Omdat de traditionele systemen van politieke toegang nog steeds de voorkeur geven aan goed gefinancierde en gevestigde organisaties. Daardoor blijven sociaal innovatieve stemmen vaak ongehoord – niet omdat ze geen oplossingen hebben, maar omdat ze niet binnen het bestaande plaatje passen. 

Daarom zijn wij bij Social Enterprise NL op onderzoek uitgegaan met een belangrijke vraag: 
Waarom krijgen sommige organisaties wel een plek aan de beleidstafel, en andere niet? 

Het antwoord zet bestaande aannames op scherp. Sociale ondernemingen spelen volgens andere regels. Hun missie is niet winstmaximalisatie, maar het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Ons onderzoek laat zien dat uiteindelijk vertrouwen, geloofwaardigheid en daadwerkelijke maatschappelijke impact zwaarder wegen dan grootte of lobby capaciteit. En dat heeft grote gevolgen – niet alleen voor sociale ondernemingen, maar voor iedereen die gelooft dat beleid moet aansluiten bij de echte behoeften van de samenleving. 

We ontdekten dat sociale ondernemingen nu al op betekenisvolle manieren toegang krijgen tot beleidsmakers (zie grafiek hieronder). De meerderheid heeft direct contact met beleidsmakers, en/of wordt uitgenodigd om feedback of expertise te delen. Bijna 30% neemt deel aan overheidsraden, commissies of werkgroepen. Deze bevindingen tonen de groeiende rol van sociale ondernemingen in beleidsvorming – en wijzen de weg naar meer samenwerking, inclusiviteit en effectiviteit in het Nederlandse bestuur. 

De oude spelregels gelden niet meer volledig – dus wat werkt wél? 

• Grootte garandeert geen toegang: Groter zijn betekent niet automatisch dichter bij beleidsmakers staan. Sterker nog, kleinere sociale ondernemingen met duidelijke impact en geloofwaardigheid kunnen juist boven hun gewichtsklasse opereren. 

• Lobbyen is niet alleen voor professionals, en ook niet genoeg op zichzelf: Lobby-experts inhuren kan helpen, maar de sleutel tot succes ligt in het opbouwen van vertrouwen – iets wat elke toegewijde sociaal ondernemer kan doen via consistente impact en oprechte relaties. 

• Aansluiting bij beleidsprioriteiten is niet voldoende: beleidsmakers verwachten nog steeds bewijs van resultaten en betrouwbaarheid. 

Ben jij een sociaal ondernemer? Dan heb je meer toegang dan je denkt!

Zo benut je die toegang optimaal:

• Geef geen overmatig geld uit aan formele lobbyactiviteiten, zeker niet als dat ten koste gaat van je kernmissie 

• Investeer in het vertellen van je impactverhaal: laat zien – en vertel niet alleen – hoe je het verschil maakt. Sociale ondernemingen die hun impact helder en op beleidsrelevante wijze kunnen uitleggen, worden het beste gehoord. Als je onderneming nieuw of minder gevestigd is, zul je je impact en potentieel actief moeten communiceren om institutionele barrières te doorbreken 

• Bouw langdurige relaties op met beleidsmakers, gebaseerd op vertrouwen en gedeelde waarden 

• Je sociale missie is je sterkste troef – gebruik die strategisch! 

Wat beleidsmakers kunnen doen: maak toegang eerlijker 

Ons onderzoek laat zien dat beleidsmakers – waaronder de Sociaal-Economische Raad – actief op zoek zouden moeten gaan naar nieuwe koplopers binnen hun beleidsdomeinen. Zo voorkomen we dat innovatieve stemmen en frisse ideeën over het hoofd worden gezien. 

Toegang mag niet uitsluitend gebaseerd zijn op prestaties uit het verleden of bestaande netwerken. Maatschappelijke impact en toekomstig potentieel moeten worden erkend als belangrijke legitimiteit criteria, zodat ook nieuwere sociale ondernemingen een eerlijke kans krijgen om bij te dragen. 

Dit zou publieke instellingen helpen om hun belofte van gezamenlijk beleid waar te maken: toekomstgerichte oplossingen die recht doen aan de diversiteit van maatschappelijke actoren. 

Wat dit onderzoek (nog) niet vertelt: 

Zoals elk onderzoek kent ook dit zijn grenzen. Hoewel het inzicht geeft in hoe sociale ondernemingen zich bewegen in de wereld van politieke toegang in Nederland, worden niet alle mogelijke factoren meegenomen. 

• De bevindingen zijn gebaseerd op een selecte groep sociale ondernemingen en traditionele organisaties, en geven dus mogelijk geen volledig beeld van het brede speelveld. 

• We hebben ons gericht op toegang tot beleidsvorming, niet op daadwerkelijke beleidsbeïnvloeding. Met andere woorden: we onderzochten wie er aanwezig is in de beleidskamer – niet wie er ook daadwerkelijk de uitkomst beïnvloedt. 

Begrijpen hoe sociale ondernemingen daadwerkelijk invloed uitoefenen nadat ze toegang hebben gekregen, is een belangrijk onderwerp voor toekomstig onderzoek.  

Het hele onderzoek lezen? Neem dan contact met Leila via chrifialaouileila@gmail.com