Analyse Verkiezingsprogramma’s 2023

Op 22 november is het zo ver, er mag weer gestemd worden. En het belooft een spannende verkiezingsronde te worden, mede door de opkomst van verschillende nieuwe partijen en lijsttrekkers. Nu alle programma’s gepresenteerd zijn hebben we deze doorgespit op zoek naar wat de partijen te zeggen hebben over de belangrijkste punten op sociaal ondernemerschap.

Stimulering sociaal ondernemen 
Door sociaal ondernemerschap breed te stimuleren worden maatschappelijke ondernemers ondersteund en kunnen reguliere ondernemers geïnspireerd worden om sociaal te ondernemen. Een aantal partijen hebben hier ideeën voor. Volt moedigt ondernemers die duurzaam, innovatief en sociaal ondernemen aan en erkent de potentie van sociale ondernemingen.  

“Sociaal ondernemerschap is een bewezen en krachtige manier om economische groei en een positieve maatschappelijke impact te realiseren. Volt wil het potentieel van sociaal ondernemerschap benutten door het oprichten van grote samenwerkingsfondsen waaruit sociale ondernemingen en traditionele bedrijven gezamenlijke projecten kunnen financieren.” (Verkiezingsprogramma Volt, p. 98) 

GL/PvdA noemt groene en sociaal ondernemers hun bondgenoot en wil duurzaam ondernemerschap en ecologische innovatie breed ondersteunen en stimuleren. D66 heeft het plan om 1 miljard euro per jaar vrij te maken om nieuwe groene bedrijvigheid te stimuleren en te investeren in groene en circulaire producten. 

Nieuwe rechtsvorm voor sociaal ondernemers 
Een belangrijk lobbypunt voor Social Enterpise NL is al jaren het invoeren van de maatschappelijke BV als rechtsvorm, de BVm. Verankering in de wet geeft erkenning aan sociaal ondernemerschap en duidelijkheid aan de samenleving. De BVm invoeren als nieuwe rechtsvorm voor sociaal ondernemers wordt expliciet genoemd door D66 en de ChristenUnie. GL/PvdA wil ook een nieuwe rechtsvorm introduceren, de maatschappelijke coöperatie.  

Duurzaam en sociaal inkopen  
De Overheid koopt jaarlijks voor ruim 100 miljard euro producten en diensten in en kan dus veel impact maken door sociale en duurzame criteria (zwaarder) mee te laten wegen bij alle publieke inkoop. Dit komt bij veel partijen dan ook aan bod in het partijprogramma. D66 noemt dat maatschappelijke waarde een prominentere rol moet krijgen in de Aanbestedingswet, zodat sociaal ondernemers makkelijk mee kunnen doen aan aanbestedingen. GL/PvdA, ChristenUnie en de Partij van de Dieren stellen dat verantwoord inkopen de nieuwe norm moet worden, niet alleen in Nederland maar ook in de EU.   

“De huidige Europese aanbestedingsregels bevorderen dat opdrachten naar de inschrijver met de laagste prijs gaan. We gaan de aanbestedingsregels van de EU hervormen om overheden de ruimte te geven het publieke belang te beschermen en te kiezen voor duurzame en sociale ondernemers.” (Verkiezingsprogramma Partij van de Dieren, p. 89) 

De Partij van de Dieren ambieert zelfs dat de EU in 2030 100% duurzaam inkoopt. De ChristenUnie stelt arbeidsparticipatie centraal in de plannen op aanbesteden, zij pleiten voor gegarandeerde arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden en een bevorderde inzet van mensen met een arbeidsbeperking. Wanneer mensenrechten worden geschonden moeten bedrijven worden uitgesloten van aanbestedingen. Ook BIJ1 pleit voor uitsluiting bij aanbestedingen wanneer de OESO-richtlijnen niet worden nageleefd. Het NSC pakt het aanbesteden wat voorzichtiger aan door met de catering in restaurants van de overheid voor duurzaam en regionaal voedsel te beginnen. De VVD is niet heel uitgesproken over aanbestedingen en noemt alleen dat circulariteit een grotere plaats moet hebben binnen het beleid.  

Inclusieve arbeidsmarkt  
In Nederland is er een heel groot onbenut arbeidspotentieel en tegelijkertijd een enorm arbeidstekort. Een inclusievere arbeidsmarkt is mede hierdoor een belangrijk thema. Volt wil graag werkbegeleiding bieden in sectoren waar tekorten zijn zoals in de zorg, het onderwijs of de techniek. De ChristenUnie wil graag dat bedrijven en overheidsorganisaties met meer dan 25 fte verplicht zijn om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen en wil een begeleidingsbonus aanbieden voor het dekken van eventuele intensieve begeleiding en productieverlies. CDA, GL/PvdA en BIJ1 hebben Sociale Ontwikkelbedrijven opgenomen in hun programma (naar idee van de FNV), waarbij mensen met een beperking begeleiding naar werk op de reguliere arbeidsmarkt en andere vormen van werk wordt geboden. GL/PvdA neemt op in het programma dat (sociale) ondernemingen aan tafel moeten met gemeenten om basisbanen te creëren: 

“Gemeenten krijgen de middelen om deze banen te creëren in samenwerking met (sociale) ondernemingen, lokale maatschappelijke organisaties, sociale coöperaties en sociale ontwikkelbedrijven.” (Verkiezingsprogramma GL/PvdA, p. 30) 

Initiatief en bewonersbedrijven 
In Nederland wordt er op veel plekken door bewoners gewerkt aan veerkrachtige wijken, buurten en dorpen. We zien dit bij talloze bewonersinitiatieven, die ook steeds ondernemender worden. Deze ‘lokale’ sociale ondernemingen, bewonersbedrijven, zijn serieuze partners in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Beleid dat deze rol erkent is noodzakelijk. Bewonersbedrijven kunnen met het invoeren van het uitdaagrecht maatschappelijke taken overnemen of samen oppakken met de overheid. De ChristenUnie pleit voor een uitdaagrecht voor burgers om collectieve voorzieningen op gemeentelijk niveau met coöperaties in eigen hand te nemen. De BBB wil gemeenschapsorganisaties en vrijwilligersorganisaties die bijdragen aan sociale verbinding om initiatieven tegen armoede en eenzaamheid graag ondersteunen 

“Indien nodig, passen wij de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) aan zodat dit onderdeel daarvan wordt.” (Verkiezingsprogramma BBB, p. 31) 

Volt wil ook ondersteuning bieden aan sociale en duurzame buurtinitiatieven door het aanbieden van subsidies aan initiatieven die gezond gedrag stimuleren. 

Circulaire Economie 
De landelijke circulariteitsdoelstelling om 50% circulair te zijn in 2030 en 100% circulair in 2050 wordt genoemd door de VVD, D66 en GL/PvdA. De PvdD is nog ambitieuzer en wil dat Nederland in 2030 een volledig circulaire economie heeft. De Partijen verschillen in hoe concreet ze zijn in de plannen op weg naar 100% circulariteit. NSC wil dat er minder nieuwe grondstoffen worden gebruikt en wil het modulair en reparabel ontwerpen van producten gaan stimuleren. 

“Voor de consument en bedrijven moet de keuze voor het circulaire alternatief aantrekkelijker worden gemaakt.” (Verkiezingsprogramma NSC, p. 42) 

Eerlijke prijzen 
In de impact economie zou er meer gerekend moeten worden met de ‘eerlijke prijs’ van producten en diensten, waarin de maatschappelijke kosten ook zijn meegenomen zoals de sociale en ecologische impact. Een relevant punt voor sociaal ondernemerschap, omdat daarmee meer bedrijven worden geprikkeld de maatschappelijke waarde centraal te stellen en er een gelijke concurrentiepositie wordt gecreëerd. D66 wil bijvoorbeeld milieuschade laten meenemen in de prijs waardoor duurzame producten zich kunnen onderscheiden. De ChristenUnie stelt voor:  

“Onafhankelijke informatie over de impact van ons gedrag en over werkelijke prijzen biedt een tegenwicht tegen eenzijdige commercials en helpt consumenten om goede afwegingen te maken en hun verantwoordelijkheid te nemen” (Verkiezingsprogramma ChristenUnie, p. 58) 

PvdD heeft een vergelijkbare doelstelling om consumptie omlaag te brengen en milieuschade in de prijs van producten te verrekenen om de circulaire optie aantrekkelijker te maken. Volt wil de prijzen van producten eerlijker maken in de vorm van een CO2 belasting, de opbrengsten zullen dan gebruikt worden om duurzame producten goedkoper te maken.

Concluderend is sociaal ondernemerschap een belangrijk thema in het politieke landschap voor de verkiezingen van 2023. Opvallend is de stimulering van sociaal ondernemerschap. Partijen als Volt en D66 hebben concrete plannen om duurzaam en sociaal ondernemen te bevorderen. Duurzaam en sociaal inkopen krijgt eveneens aandacht in de partijprogramma’s, met de nadruk op het zwaarder laten wegen van sociale en duurzame criteria bij publieke inkoop. Partijen zoals GL/PvdA, ChristenUnie, en de Partij van de Dieren willen de rol van maatschappelijke waarde in aanbestedingen op Europees niveau vergroten. Verder worden bewonersbedrijven en -initiatieven erkend als serieuze partners in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Er is helaas beperkte aandacht voor het uitnodigen van sociaal ondernemers aan tafel bij beleidsvoorbereiding en –vorming.  

De verkiezingen zijn hét moment om sociaal ondernemerschap te agenderen bij de landelijke politiek. Eerder stuurde we dit position paper naar de verkiezingsprogrammacommissies. Ook tijdens de formatie zullen wij ons blijven inzetten om sociaal ondernemerschap te agenderen en zoveel mogelijk terug te laten komen in het uiteindelijke regeerakkoord #LobbyForImpact.  

Benieuwd hoe de politieke partijen denken over de inrichting van de economie van de toekomst? Volg 6 november om 20.00 uur Het Nieuwe Economiedebat van De Balie en Social Enterprise NL.